Kitaplar aranır, hatta özlenir. Kitap bilmek merakında olan insanın özlemi olmuÅŸtur. Kitaplı bir medeniyetin çocukları nezdinde kitap maddi varlığından öte anlam taşır bizim kültürümüzde. Çocukken, kağıt parçasının ayakaltında kalmasına izin vermezdi yaÅŸlılar. Okuma yazması olmayanlar bile kağıda hürmet ederdi; o “Kitap”a hürmeten.

Ben baÅŸka bir özlemden, artık kalmayan, kitabın iç/eriÄŸ/inin yoÄŸrulduÄŸu, hazırlandığı, ‘kağıda-kapaÄŸa büründüğü’ mutfak, yani yayınevi ortamlarından söz ediyorum.

Yayınevi özlemi aslında yıllarca yayıncılıkla da uÄŸraÅŸmış birinin nostaljik duyguları deÄŸil. Zira Ä°stanbul’da yaşıyor olmanın en önemli ayrıcalığı idi yayınevi ortamları. Yayınlanan kitaplar kadar entelektüel beslenme imkanları saÄŸlayan mekanlar da artık kalmadı gibi.

Ya internetten kitaba ulaşıyor ya da birebir ilişkinin olmadığı, her şeyin olduğu kitap-marketlerde vitrinlere bakarak seçiyorsunuz kitapları. Kitapla kurduğunuz böylesi ilişki bir yana yazarıyla da kalabalık fuarlarda iyice ticarileşen imza günlerinde muhatap oluyorsunuz. Bu muhataplıktan çok yazar ile okuyucu arasına konmuş bir sınır gibi geliyor bana; bu nedenle hiç sıcak bakmadım imza günlerine.

Yayınevi ortamları bu anlamda entelektüel bir beslenme, daha insani ilişkiler kurma imkanı sağlıyordu.

Bu durum belli yayınevleriyle sınırlı değildi. Hemen her türden yayıncının kendiliğinden oluşturduğu farklı bir kültürel hava soluklanırdı. Bugün artık çok sınırlı mekanlarda bulunabilen bu atmosfer kültür hayatımızın adeta hamurunu yoğuran işlev görürdü. Yayınevleri sadece kitap yayınlamaz, entelektüel ve kültürel anlamda sorumluluk taşıdıkları bilincinde örgütlenirdi.

Yayınevlerinin saygınlığı, yayınladıkları kitaplardan daha fazla etrafında topladıkları birikim ve fikir sahibi insanlarla ölçülürdü.

Ömer Lekesiz’in, bu yıl Ä°nsan Yayınları’nın 25. kuruluÅŸ yıldönümü olduÄŸunu hatırlatması tüm bunları bana bir anda çaÄŸrıştırdı.

Ä°nsan Yayınları, “Beyaz Saray yayıncılığı” olarak bilinenden farklı olarak muhteva ve biçim olarak daha çeÅŸitli, yayıncılık anlayışında dönüm noktası olan bir ilki gerçekleÅŸtirmiÅŸti. Pek çok insan pek çok kitapla, düşünceyle ilk kez bu yayınlar sayesinde tanıştı. Sahibinin, editörünün hatta kapak tasarımcısının aynı kiÅŸinin olduÄŸu yayıncılıktan biçim ve muhtevasıyla farklı bir anlayışa geçmede milat oluÅŸturdu. BaÅŸka bir deyiÅŸle kitaplara, yayın numaralarına göre kütüphanede yer açıldığı bir döneme geçildi.

Her ÅŸeyden önce Ä°nsan Yayınları yayın yelpazesini o kadar geniÅŸ tutmuÅŸtu ki hemen her alanda birikim ve ilgisi olan insan bir ÅŸekilde yayıneviyle iliÅŸki içindeydi. Bugün eli kalem tutan pek çok isim Ä°nsan Yayınları’nın mutfağından geçmiÅŸtir. Rahmetli Ahmet ÅžiÅŸman’ın maddi teÅŸebbüsü, Ali Bulaç, Ä°lhan Kutluer, Mahmut Kılıç, Ahmet Özalp, Dücane CündioÄŸlu gibi isimler ilk dönemlerde emek veren isimler arasında bir çırpıda akla gelenler… Daha sonra Ä°lhan Akıncı’nın sahipliÄŸini omuzlamasıyla çeyrek yüzyıllık bir birikime ulaÅŸtı.

O dönemi anlamlı kılan en belirgin özellik bugün de eksikliÄŸini hissettiÄŸim yayınevlerindeki zengin sohbet, tartışma ortamlarıydı. ÇoÄŸunlukla kendiliÄŸinden oluÅŸan bu sohbet ortamında etiketler, mevkiler aradan kalkar özgürce tartışma mümkün olurdu. Salt entelektüel ilgiler deÄŸil, siyasetten bilim tartışmalarına, dünyanın ücra köşesinde yükselen bir hareketten bir kütüphanede keÅŸfedilen yazma esere, yahut Ä°ngiltere’de yayınlanan yeni bir kitap etrafında yapılan heyecanlı konuÅŸmalar hafızamda canlılığını koruyor. Hasılı okuyucudan, yazara, üniversite hocasından talebesine farklı kesimden insanın birbiriyle alışveriÅŸ içinde beslendikleri ortamdı. Zaman zaman gündemli toplantılar yapılır, bugünkü kadar sık olmasa da yurt dışına çıkma fırsatı bulan bir arkadaşın gözlemleri can kulağı ile dinlenirdi. Ä°dealizmin zirvede olduÄŸu bir dönemde üniversiteli gençler ve hocaları aynı sofradan beslenirlerdi.

Şimdilerde sadece kitap alıyoruz. Yayınevleri ilk on bininci kitabını tüketmenin, okuyucu da o ilk on bine girmenin telaşında. Ya da daha seviyeli kitap yayınlamak için ne o sıcak atmosferi ne de kültürel ortamı besleyecek insan akışına ihtiyaç duyuluyor. Yazar yayıncısını görmeden elektronik ortamda yolluyor, okuyucu kitabı doğuran kültürel ortamdan yalıtılmış halde bir tür tüketim alışkanlığı ile marketlerden alıyor.

Kitabın ruhunu hissetmeden, kitap/çı ortamına bile girmeden sadece kitap alıyor, kitabı tüketiyoruz. Artık her birimiz birer kitap tüketicisiyiz. Kitapla olan ilişkimiz yayınevinden, yazarından soyutlanmış, kitabın kültürel ortamına yabancılaşmış halde. Aynı kitapları okusak da eski kitaplarla kurduğumuz ilişki kalmadı; sanki kitabın tadı kaçtı.

Ä°nsan Yayınları, adeta zamana direnerek, okuyucunun kitapla iliÅŸkisi zedelendiÄŸi ortama ve piyasa ÅŸartlarına raÄŸmen yayın hayatını sürdürüyor. Çeyrek yüzyıllık bir gelenek bugüne gelebildiyse bunda Ä°lhan Akıncı’nın fedakarlığını kaydetmemiz gerekir

Ýlgili YazýlarKültür